Tòa nhà tọa lạc tại số 97, đường Phó Đức Chính, Q1, TPHCM trải qua
bao thời gian nhưng vẫn sừng sững với dáng dấp cổ kính, tĩnh lặng, thâm
u, càng làm cho những giai thoại về chủ nhân và ngôi nhà thêm phần huyền
hoặc.
Dù hiện nay đã là trụ sở Bảo tàng Mỹ thuật thành phố nhưng ngôi nhà
vẫn chất chứa rất nhiều điều bí ẩn, gợi tò mò bởi nó gắn liền với nhiều
huyền thoại cùng tên tuổi một đại phú người Hoa lừng lẫy của Sài Gòn
trăm năm về trước.
Nhà chú Hỏa ngày nay là Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM
Chú Hỏa – Hui Bon Hoa, hay như nhiều người Sài Gòn cũ vẫn gọi thân
mật là chú chệt Hứa Bổn Hòa, gốc người Minh Hương – nhóm người Hoa rời
bỏ Trung Quốc di cư sang nước ta khi triều đình Mãn Thanh tiêu diệt nhà
Minh – được chúa Nguyễn cho định cư ở Nam bộ từ thế kỷ 17.
Tương truyền, từ hai bàn tay trắng với một gánh ve chai trên vai, chú
đã tạo dựng nên sự nghiệp lừng lẫy khiến cho người đời sau còn nhắc. Là
một trong tứ đại hào phú lừng lẫy của Sài Gòn xưa mà dân gian từng tôn
vinh: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Hỏa” (Huyện Sỹ – Lê Phát Đạt;
Tổng đốc Phương – Đỗ Hữu Phương; Bá hộ Xường – Lý Tường Quan và chú Hỏa –
Hui Bon Hoa).
Tuy xếp thứ tư nhưng chú Hỏa là người có nhiều huyền thoại và để lại
nhiều dấu ấn nhất, trong đó phải kể đến tấm lòng không chỉ thu vén cho
riêng mình mà còn biết hướng tới cộng đồng của ông, theo sách ghi chép
lại: “tuy làm giàu cho mình đã đành, nhưng cũng giúp ích rất nhiều cho
sự mở mang thịnh vượng kinh tế miền Nam”.
Theo nhiều người kể, nếu ai có dịp vào nhà chú Hỏa lúc trước giải
phóng sẽ nhìn thấy đôi quang gánh đặt trong tủ kính, trưng giữa nhà như
vật vừa trang trí, vừa là kỷ niệm thuở hàn Trong vi.
Không chỉ xây các dinh thự hoành tráng cho gia đình mình, chú Hỏa còn
xây những dãy phố, cùng hàng loạt các công trình dân dụng dành cho cộng
đồng như bệnh viện, chùa chiền… số các công trình tiêu biểu vẫn được sử
dụng cho đến ngày nay có Bảo tàng Mỹ thuật thành phố, khách sạn
Majestic, Bệnh viện Từ Dũ, Trung tâm cấp cứu Sài Gòn, Nhà khách Chính
phủ, chùa Kỳ Viên, khách sạn Palace – Long Hải… Majestic là khách sạn đồ
sộ bậc nhất thời ấy, được thiết kế theo đồ án của một kiến trúc sư
người Pháp.
Nhà chú Hỏa ngày nay là Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM
Cũng như Bảo tàng Mỹ thuật hay Nhà khách Chính phủ, Majestic xây dựng
theo phong cách Baroque rất được ưa chuộng thời bấy giờ và ngay cả hiện
nay, nó mang dáng vẻ kiến trúc cổ châu Âu thời phục hưng, cổ kính và
sang trọng bậc nhất Sài Gòn ngay khi xây xong vào năm 1925.
Nằm ở khu tứ giác đắc địa của Sài Gòn là Phó Đức Chính – Lê Thị Hồng
Gấm – Calmette – Nguyễn Thái Bình, hiện tòa nhà được dùng làm Bảo tàng
Mỹ thuật thành phố. Từ trước 1975 đã có rất nhiều lời đồn đại, cho rằng
ngôi nhà này có… ma! Nhiều người kể đã nhiều lần nhìn thấy bóng trắng
thấp thoáng lướt đi qua các dãy hành lang trong đêm khuya, người khác
khẳng định đã nghe hồn ma đêm đêm hiện về gào khóc.
Tòa nhà vốn là dinh thự chính của chú Hỏa, được thiết kế rất đẹp và
độc đáo theo phong cách Art – déco, kiểu dáng kiến trúc cổ hòa hợp giữa
hai trường phái xây dựng Á-Âu, tường nhà được đúc kiên cố, dày từ 40 –
60cm. Ngôi nhà hiện đã trên trăm tuổi, được xây dựng vào những năm 20
của thế kỷ trước. Tương truyền khi thiết kế, dinh thự này có một trăm
cửa lớn, cửa nhỏ và cửa sổ. Thế nhưng, Toàn quyền Đông Dương khi duyệt
thiết kế đã bắt chủ nhân bỏ đi một cửa và không được mở cổng chính với
lý do cổng này to hơn cổng Dinh toàn quyền, vậy nên hiện nay dinh thự
chỉ có chín mươi chín cửa.
Chú Hỏa có hàng chục người con trai nhưng con gái thì chỉ có một, lại
rất xinh đẹp nên chú đặc biệt cưng chiều. Bỗng nhiên, không còn ai thấy
cô con gái ấy xuất hiện nữa. Từ đó, vào những đêm khuya thanh vắng, từ
trong tòa nhà vẳng ra tiếng kêu khóc thảm thiết. Rồi một sáng, người Sài
Gòn giở nhật trình ra, ngỡ ngàng thấy có mẩu tin chú Hỏa đăng cáo phó
báo con gái mất. Mẩu tin còn cho biết do con gái bị bạo bệnh ra đi bất
đắc kỳ tử, lại nhằm vào giờ trùng nên tang lễ chỉ làm sơ sài, thi hài sẽ
được đưa đi an táng tại khu đất thuộc Long Hải, cạnh ngôi biệt thự nghỉ
mát của gia đình.
Từ đó, dư luận bắt đầu đồn đại dữ dội, không ít người quả quyết đã
tận mắt thấy “hồn ma” con gái chú Hỏa đêm đê đêm xuất hiện trong khu nhà
gào rú, khóc than. Người khác bảo thấy có bóng áo trắng, tóc xõa, phất
phơ lướt đi trong đêm, dọc hành lang, qua những cửa sổ để ngỏ (dinh thự
chú Hỏa đặc biệt có rất nhiều cửa sổ).
Thực hư những câu chuyện thêu dệt kỳ bí về ngôi nhà đều không được
xác minh. Tất cả vẫn chỉ là lời đồn truyền tai từ người nọ sang người
kia. Tuy nhiên, ngày nay vẫn không ít người hoảng sợ khi đi qua ngôi
biệt thự kỳ bí này.